Katalog

Ryszard Konieczny
Muzyka, Artykuły

J. S. Bach w edukacji szkolnej

- n +

Tytuł

J. S. BACH W EDUKACJI SZKOLNEJ

      Nie trzeba nikogo przekonywać, jak wielką rolę w muzyce odgrywa polifonia. A jeśli polifonia, to oczywiście jej najwspanialszy przedstawiciel J. S. Bach. Muzyka polifoniczna pisana przez kompozytorów włoskich: A. Vivaldiego, A. Corellego, G. Frescobaldiego i niemieckich: D. Buxtehudego i J. Pachelbela, osiąga swoje apogeum w twórczości J. S. Bacha, najwybitniejszego kompozytora okresu baroku.
      Wszystko to sprawia, że ucząc gry w szkole na jakimkolwiek instrumencie, nauczyciel nie może pominąć problematyki, interpretacji i stylistyki twórczości Bacha.
      Akordeon jest instrumentem stosunkowo młodym. Pojawił się na początku XIX wieku, ulegając w miarę upływu czasu ulepszeniom i zmianom (Akordeon od A do Z; PWN Kraków 1966). Praktyką stała się obudowa systemu dydaktyczego na bazie muzyki polifonicznej, szczególnie muzyki organowej. Szybko też włączono wiele utworów organowych J. S. Bacha do literatury pedagogicznej w klasach akordeonu szkół muzycznych I i II stopnia "...Istotę postawy pedagogicznej Bacha stanowiła świadomie ukierunkowana działalność twórcza , płynąca z potrzeby przekazywania swej wiedzy muzycznej zarówno w zakresie techniki wykonawczej, jak i sztuki komponowania, dotyczyło to zwłaszcza jego twórczości instrumentanej. Zachowane w autografach pełne teksty tytułów takich zbiorów jak: Orgelbuchlein, Das Voltemperierte Klavier, inwencje 2 i 3 gł. potwierdzają dydaktyczne intencje kompozytora..." (Encyklopedia Muzyczna; PWN Kraków 1979).

      Można przytoczyć również inne przykłady działalności dydaktycznej J. S. Bacha: "...Osiem małych preludiów i fug (BWV 553-560), napisane zostały dla nauki obu najstarszych synów. Aż po dzień dzisiejszy nie napisano lepszej szkoły gry na organach. Każdy uczeń dysponujący solidną techniką pianistyczną, może bez wstępnych studiów zacząć naukę od tych utworów. Dojdzie do celu lepiej i szybciej niż przy pomocy nowoczesnych szkół gry organowej, którym uznając wszytkie ich zalety, nieustannie zarzucać trzeba, że zbyt długo zatrzymują się na początkach i pomyślane są zbyt pedagogicznie. Bach natomiast lubił wprowadzać swoich uczniów od razu w sam środek trudności..." (Albert Schweitzer - J.S.Bach; PWN Kraków 1972).

      Transkrypcja (łac. transcryptio) oznacza w dosłownym tłumaczeniu przepisywanie, czyli opracowanie utworów na inny instrument niż ten, na który był przez kompozytora napisany. Opracowanie to może być dalekie w treści od oryginału, co robił nawet sam J. S. Bach. Obecnie stosowane akordeony umożliwiają wykonanie utworów Bacha bez wprowadzania istotnych zmian w zapisie nutowym.
Chcąc poprawnie wykonywać utwory organowe J.S.Bacha, trzeba się wcześniej zapoznać m.in. z Schweitzerowską koncepcją ich wykonywania.
  1. Rejestracja i związana z nią siła brzmienia
  1. płaszczyznowa i formalna, ale także:
  2. wyrazowa (tekstowa) i symbolizująca
  1. Tempo - pozwalające należycie uchwycić architektonikę
  2. Artykulacja i frazowanie - uwydatniające formalne rozczłonkowanie utworu
(A. Schweitzer)

      Akordeon różni się od organów budową, a co za tym idzie, siłą brzmienia, możliwościami zmiany barwy. Możemy utwór przystosować do akordeonu stosując m.in. regestry. Najczęsciej stosowanymi i najbardziej wskazanymi dla utworów J. S. Bacha są:
      16, 4 + 16, 4 + 8 + 16, 8 + 16.
Przez zastosowanie tych regestrów zwiększamy również skalę akordeonu. Ze względu na małą skalę, tekst nutowy przeznaczony dla manuału basowego można wykonywać na kilka sposobów:
  1. Za pomocą regestrów (nie stosuje się ze względu na równoczesną zmianę barwy)
  2. Gra równocześnie tego samego tekstu na manuale dyszkantnym i basowym
  3. Za pomocą manuału melodycznego (równocześnie z basowym - stosowane przy oktawach)
(B. Sękowski Praca Dyplomowa AM Kraków 1983)

      Ważnym zagadnieniem jest artykulacja. W zależności od tekstu nutowego będzie to legato, lub non legato, grane tak, aby utwór był bardzo czytelny.
      "...Pierwszą rzeczą, którą Bach robił było nauczanie uczniów jemu tylko właściwego sposobu uderzenia. Bach twierdził, że należało je kontynuować przynajmniej przez sześć do dwunastu miesięcy..." (A. Schweitzer; str. 171)
      W utworach Bacha bardzo trudnym i ciekawym przedsięwzięciem jest frazowanie.
      "...W dawnych czasach, kiedy nie znano równomiernego całkowitego legata, osiąganego przez podkładanie kciuka, i łączono ściśle zawsze tylko kilka nut, następną zaś grupę oddzielano z lekka od poprzedniej przez przesunięcie ręki, posiadano zmysł żywego grupowania nut w obrębie stałego legata..."
      Jeśli zaczniemy dociekać zasad, które J. S. Bach wyraża w swoim sposobie notowania, dokonamy odkrycia: zazwyczaj cztery wiązane nuty wyobraża on sobie zgrupowane w ten sposób, iż pierwsza istnieje osobno, niezauważalnym podniesieniem ręki oddzielona od pozostałych, i łączy się raczej z poprzedzającymi niż z tymi, które po niej następują..." (A. Schweitzer; str. 243)

Te zagadnienia właściwe technice wykonawczej w utworach J. S. Bacha staram się uwzględniać w mojej pracy pedagoga i nauczyciela gry na akordeonie.


Ryszard Konieczny
PSM I Stopnia
W Przeworsku




Wyświetleń: 1189


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.