Nauczanie języków obcych dzieci w młodszym wieku szkolnym

Nauczanie języków obcych dzieci

W rozwoju dziecka istnieje okres, w którym posiada ono zadziwiającą zdolność wykorzystania tych partii mózgu, które odpowiedzialne są za akwizację języka ojczystego i naukę języka obcego. Później w miarę pojawiania się uczenia pojęciowego, ta zdolność w dużej mierze zanika. Psychologia przyjęła uważać dziesiąty rok życia dziecka. Odnosi się to głównie do nauki poprawnej wymowy z prawidłowym akcentem.

W krtani osoby dorastającej lub dorosłej następują strukturalne zmiany, przez co staje się ona mniej elastyczna i gorzej przystosowuje się do tworzenia nowych dźwięków. Badacze sugerują, że okres między czwartym a ósmym rokiem życia bardzo sprzyja nauce języka obcego. Wówczas najsprawniej działa aparat mowy a mózg charakteryzuje się największą plastycznością i specjalną zdolnością niezbędną podczas nauki obcego języka.

Wiele uwagi poświęcili badacze zagadnieniu krytycznego wieku rozpoczynania nauki języka obcego. Najciekawszych dowodów na ten temat dostarczyli L. Peufield, L. Roberts, W. Lenneberg. Są oni zwolennikami wczesnego rozpoczynania nauki języka obcego. Swoje stanowisko w tej sprawie uzasadnili przeprowadzonymi badaniami. Badania Lenneberga dotyczyły ustalenia faz fizjologicznego procesu dojrzewania i lateralizacji półkul mózgowych. Okazuje się, że w dzieciństwie jedna z nich, najczęściej lewa, zaczyna dominować. Uwidacznia się to w dziesiątym roku życia. Zakończenie tego procesu przypada na wiek dwunastu, trzynastu lat. Wiek ten wyznacza zatem koniec okresu naturalnej gotowości do nauki języków obcych. Inni jednak twierdzą, iż dopiero w wieku dziewięciu, dziesięciu lat można stwierdzić, czy dziecko jest uzdolnione do nauki obcego języka.

Na ile możliwe jest nauczanie języka obcego dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym, jaki zakres materiału są w stanie sobie przyswoić oraz jakimi technikami i metodami powinien posługiwać się nauczyciel? Na podstawie eksperymentów i badań przeprowadzonych przez naukowców z Monachium (w kilku przedszkolach nauczano języka obcego trzy razy w tygodniu po 20 minut w 8-12 osobowych grupach) wynika, że:
- nauka języków obcych w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym jest możliwa, a najlepsze rezultaty osiąga się wówczas, gdy podstawą nauczania są gry i zabawy;
- nauka języka obcego nie jest przeszkodą dla rozwoju języka ojczystego;
- przekazywanie dzieciom języka obcego ma sens pozwalający osiągnąć
zauważalne wyniki, gdy odbywa się przynajmniej trzy razy w tygodniu, a zajęcia nie trwają dłużej niż trzy godziny;
- osoby podejmujące się nauczania języków obcych dzieci powinny dobrze znać i umieć wykorzystać naturalne, indywidualne predyspozycje dzieci.

W nauczaniu języków obcych narzucona jest z góry konieczność stosowania podejścia ustno - słuchowego, a więc elementów metody bezpośredniej (np. prowadzenie zajęcia wyłącznie w języku obcym). Spośród wielu technik funkcjonujących w ramach określonych metod można polecić te, które są najbardziej przydatne w pracy glottodydaktycznej z dziećmi:
a) nauczanie poprzez zabawę:
- organizowanie gier i zabaw,
- uczenie krótkich tekstów piosenek i wierszyków,
b) praca bez podręczników

Na różnych etapach nauki języka obcego, w przypadku dzieci, młodzieży, dorosłych dostrzec można elementy zabawy. Biorąc pod uwagę ilościowy udział zabawy zmienia się w zależności od wieku uczących. W przypadku dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym należy dążyć do tego , aby cały proces nauczania przebiegał niemal wyłącznie w formie gry i zabawy Celem gier i zabaw jest przede wszystkim łączenie produkcji językowej z czynnościami motorycznymi.

Na pierwszym miejscu podczas zajęć powinny znaleźć się zabawy połączone z ruchem . Dzieci mogą wykonywać odpowiednie ruchy i czynności zgodne z treścią piosenek, wyliczanek, wierszyków. Inną formą zabawy może być odgadywanie przez jedno lub więcej dzieci pomyślanego wyrazu lub ukrytego przedmiotu. Lubianymi przez dzieci są również różnego typu konkursy.

Rozpatrując zagadnienie wczesnego rozpoczynania nauki języków obcych wysuwa się na pierwszy plan problem okresu bezpodręcznikowego czyli okresu, w którym nie występuje kod graficzny.

Wielu metodyków i nauczycieli twierdzi, że odpowiednio przygotowany okres bezpodręcznikowy może zapewnić swobodę w mówieniu językiem docelowym oraz przeciwdziałać błędnemu transponowaniu znaków graficznych. Wielu, uważa, iż naukę języka obcego należy rozpocząć od interesujących ćwiczeń sprawności słuchania. rozumienia i mówienia. W przypadku dzieci, trud włożony w nauczanie i uczenie się za pomocą tekstu graficznego nie spełnia oczekiwań. Amerykańscy językoznawcy twierdzą nawet, że pismo jest niedoskonałym odbiciem języka mówionego, jest sumbolizacją symbolizacji.

Zakres stosowania podejścia wyłącznie słuchowo - ustnego jest odwrotnie proporcjonalny do wieku uczącego się. Osoby starsze nie potrafią uczyć się bez pomocy tekstu graficznego wspomagającego foniczne spostrzeżenia, stąd w ich przypadku nauka bezpodręcznikowa mija się z celem. W przypadku nauczania dzieci nauka taka jest jak najbardziej wskazana. Z poczynionych przez naukowców obserwacji, które dotyczyły możliwości programowania okresu bezpodręcznikowego w nauczaniu języka obcego wynika, iż nauczyciel powinien selektywnie dobierać materiał nauczania, starannie przygotowywać pomoce dydaktyczne (szczególnie wizualne), dobrze przemyśleć ćwiczenia utrwalające. Na naukę bardzo duży wpływ wywiera motywacja. W czasie przyswajania wiadomości należy ją podtrzymywać wszelkimi dostępnymi środkami.

Jak organizować proces olottodydaktyczny. czyli jakie powinny bvć stworzone warunki. aby wczesne rozpoczynanie nauki języka obcego mogło przebiegać zgodnie z zasadami przyjętymi w glottodydaktyce?

Organizacja procesu glottodydaktycznego dotyczy miedzy innymi tygodniowego wymiaru czasu nauczania. Jest to bardzo istotne zagadnienie jeśli chodzi o nauczanie małych dzieci. Podsumowując relacje na ten temat z różnych krajów można stwierdzić, iż znaczną przewagą cieszą się zajęcia 15 - 20 minutowe. Dowiedziono, że podczas krótkich spotkań dzieci się nie przemęczają, nie mają kłopotów z koncentracją uwagi. Częsty kontakt z językiem obcym ma pierwszorzędne znaczenie dla wyników nauczania. Sporadyczny kontakt prowadzi do tego, że dzieci zapominają czego się uczyły na ostatnich zajęciach. Nauczyciel musi poświęcić wiele czasu na przypomnienie i powtórzenie a tym samym mniej czasu zostaje na realizację nowego materiału.

W oparciu o badania można powiedzieć, że dzieci powinny mieć zajęcia z języka obcego co najmniej trzy razy w tygodniu po 20 minut. Następnym ważnym warunkiem , bez spełnienia którego nie uzyskamy zamierzonych wyników, jest liczebność grupy językowej. Powinna ona wynosić od 6 do 10 osób.

Mówiąc o organizacji glottodydaktycznego procesu nie wolno pominąć pomocy dydaktycznych. Ich brak lub okazjonalne używanie jest jednym z czynników dyskwalifikujących pracę nauczyciela. Bardzo ważną rolę odgrywają pomoce wizualne. W pracy ze starszymi ich rola maleje, gdyż w materiale językowym przeważają pojęcia oderwane, trudne do przedstawienia. Odwrotnie jest w przypadku pomocy audytywnych. Ich rola w utrzymywaniu poziomu wymowy języka obcego nigdy się nie kończy. Pomoce stosowane w pracy nauczyciela powinny: jednoznacznie ilustrować rzeczywistość i stwarzać możliwość kojarzenia odpowiedniej nazwy z wyraźnie ilustrowanym pojęciem. Dzieci bardzo łatwo się rozpraszają np. kolorami a nawet najdrobniejszymi elementami. W dydaktyce języków obcych wiele uwagi poświęca się funkcji komunikacyjnej języka i jego znaczeniu w nauczaniu. Nicitel stwierdził, że pełen sukces w przyswajaniu języka obcego przez dziecko zależy od tego w jakim stopniu dostrzega ono związek między danymi językowymi a kontekstem sytuacyjnym. Choć sztucznie przedstawiona sytuacja, obrazek, ruchy nauczyciela naśladujące różne czynności, sytuacje nie są nośnikiem rzeczywistym, to w nauczaniu dzieci zmuszeni jesteśmy do korzystania z takich form. Trzeba pamiętać, że dziecko już w wieku przedszkolnym ma utrwalone określone struktury sytuacyjne i przyzwyczajenia. Dotyczy to zdarzeń i czynności, które mogą odbywać się tylko w określonych ramach tych struktur, np. gotowanie w kuchni, prace w ogrodzie. Można spodziewać się, iż przeniesienie określonych pojęć z ich naturalnej współzależności od stworzonych sztucznie sytuacji obniżać będzie efektywność nauczania.

Pierwszą i naturalną strukturą sytuacyjną, która może stanowić wystarczającą podstawę do rozwijania pierwszych prób mówienia w języku obcym jest sala lekcyjna wraz z całym jej wyposażeniem.

Najbardziej przydatną pomocą w pracy nauczyciela jest tablica. Wprawni nauczyciele mogą wykonywać na niej uproszczonych rysunków, wspomagających słowo i uatrakcyjniających nauczanie.

Pomocą niezbędną jest obok wyżej wymienionej jest tablica flanelowa lub magnetyczna z całym zestawem kolorowych obrazków i figurek przedstawiających osoby, czynności, sytuacji, kolorów itp. Zaletą tej tablicy jest możliwość tworzenia pewnego "obrazu rzeczywistości" w obecności i współudziale dzieci. Poza tym obraz może być "cofany" w swej treści ujmując z niego pewne elementy co świadczy o jego dynamice. Dzięki temu ciekawość u najmłodszych wzrasta i przykuwa ich uwagę (np. historyjki obrazkowe, układanie wydarzeń w odpowiedniej kolejności).

Również dużą pomocą może służyć nauczycielowi zestaw foliogramów eksponowanych za pomocą grafoskopu. Jego zaletą jest umożliwienie nauczycielowi szybkiej reakcji. Na błędy popełniane przez uczniów poprzez natychmiastowe ich korygowanie, eksponowanie danego zagadnienia w formie obrazu świetlnego. Należałoby również wspomnieć o filmach wideo, które mogą mieć swój udział w kształtowaniu, nabywaniu wiadomości z języka obcego.

Pomoce audytywne, które mogą być stosowane w nauczaniu dzieci, to różnego rodzaju płyty lub taśmy magnetofonowe z nagranymi piosenkami, wierszykami i wyliczankami.

Psychologiczno - pedagogiczne podstawy nauczania języków obcych. Rola motywacji.

Rozpatrując zagadnienie psychologii dla glottodydaktyki nie powinno pomijać się zagadnienia uczenia się. Leży ono na pograniczu psychologii i pedagogiki. Dotyczy odzwierciedlenia określonych stanów psychicznych, wzmacniających aktywność uczącego się i szybciej docierają do określonego celu. S. Garczyński twierdzi: "Im uwaga jest bardziej pobudzona i skupiona, tym lepiej pracujemy i tym więcej sobie przyswajamy, tym łatwiejsze i szybsze jest zapamiętywanie. Uwaga tym bardziej jest pobudzona, tym bardziej skupiona i trwała im mocniejsza jest motywacja". Motywację określa się najczęściej jako zbiór procesów pobudzających, podtrzymujących i regulujących aktywność, która zbliża do obranego celu.

Biorąc pod uwagę wiek wczesnoszkolny, można mówić o motywacji wynikającej: procesu nauczania i uczenia się. Dzieci nie zdają sobie sprawy z tego, że się uczą i że są nauczane. Ich motywacja powinna wynikać z potrzeby komunikowania się w języku obcym. Sama ta konieczność komunikowania się wpływa motywująco. Jest to narzucona, wymuszona przez stworzoną sytuację. Zastanawiając się nad czynnikami wpływającymi nad utrzymaniem i dalszym rozbudowaniem motywacji można powiedzieć, iż ciekawość i zainteresowanie wzmacniają uwagę - motywuje to do przyjmowania nowych wiadomości. Każde nowe słowo może być swego rodzaju "przygodą" dla uczącego się.

W literaturze psychologicznej powtarza się często, że nic nie jest tak skuteczne jak sukces. Uczący chętnie przykłada się do pracy, gdy rodzi się w nim poczucie własnej wartości, widzi spełnienie swych nadziei. Uczeń powinien zdawać sobie sprawę z zależności miedzy działaniem a efektem - podstawa uczenia się przez osiąganie sukcesu.

Młodsze dzieci można szybciej motywować stosując pochwały. Na rozbudowę motywacji wpływa osobowość nauczyciela o dużym autorytecie, dobrze przygotowanego do wykonanego zawodu, właściwie oceniającego osiągnięcia ucznia .

Musimy zdawać sobie sprawę, że nie możemy liczyć w przypadku młodszych dzieci na rozwijanie wzniosłych celów. Dla nich dalekie cele nie mają żadnej lub prawie żadnej wartości. Myśl o tym, co czeka ich za 10 miesięcy lub 10 lat nie znajduje u nich aktywizującego oddźwięku. Nieustannie trzeba dbać o ich bliską motywację.

Literatura:
Brzeziński J. Nauczanie języków obcych dzieci. WSiP, Warszawa 1987
Morton W. Nowe horyzonty nauczania języków obcych. WSiP Warszawa 1979
Cieśla M. Dzieje nauki języków obcych w zarysie. PWN Warazawa 1974
Stem W. Psychologie der fruhm Kindheit, Heidelberg 1952

Opracowanie: Lidia Kłosiewska

Wyświetleń: 5853