Kiedyś raz zdobyty fach wystarczał na całe życie, a nawet na kilka pokoleń. Dziś wciąż trzeba się dokształcać, przekwalifikowywać, zdawać jakieś egzaminy. Szybko. I skutecznie.

Szanse nie są równe. Oprócz wrodzonych predyspozycji w określonej dziedzinie jest też coś takiego jak wrodzone predyspozycje do nauki. Jedni zapamiętują wiersz po jednym przeczytaniu, inni potrzebują kilkudziesięciu powtórzeń. Każdy może jednak zwiększyć możliwości swojego mózgu i jego chłonność informacji.

Dieta dla szarych komórek
Najprostszym a skutecznym sposobem jest właściwa dieta. Mózg nie może prawidłowo działać bez nieprzerwanych dostaw glukozy. To praktycznie jedyne paliwo, jakie wykorzystuje. Nie oznacza to, że przed egzaminami trzeba żyć na czekoladzie i cukierkach. Wręcz przeciwnie - mózg nie lubi dużych wahań stężeń glukozy, a takie właśnie powstają, jeśli zjemy coś, co ma w sobie dużo cukrów prostych. Niemal niestrawione przechodzą one do krwi, co wywołuje wyrzut insuliny. Zadaniem tego hormonu jest nie dopuścić do nadmiernej zwyżki poziomu glukozy. Pompuje ją więc do komórek „na zapas”, przywracając homeostazę. Kłopot w tym, że im więcej glukozy znajdzie się naraz we krwi, tym większy wyrzut insuliny i tym niżej opada poziom cukru po insulinowej „interwencji”. W rezultacie zamiast przejażdżki po gładkiej tafli jeziora fundujemy naszym szarym komórkom coś w rodzaju sztormu na oceanie. W jednej chwili są niemal zalane glukozą, a za moment opadają z sił z braku paliwa. By zapobiec takim wahaniom, warto pamiętać o kilku zasadach:

>> Śniadanie - to pierwsza dostawa kalorii po długiej nocnej przerwie; bez niej mózg będzie pracować na jałowym biegu, dopóki nie wrzucisz czegoś „na ruszt”. Pamiętaj jednak, że śniadanie śniadaniu nierówne: słodkie rogale, ciastka czy gazowane napoje mogą sprawić, że uczeń podstawówki będzie zapamiętywać informacje jak 70-latek, a jego mózg miał podobną zdolność koncentracji. By podnieść wydolność szarych komórek, śniadanie powinno zawierać złożone węglowodany w połączeniu z białkiem. Może to być np. pełnoziarnista kanapka z wędliną.

>> Nie rób zbyt długich przerw między posiłkami - poziom glukozy wtedy spada i mózg robi się ospały; nie znaczy to, że masz cały dzień podjadać, ale co cztery godziny wypadałoby coś przekąsić, zwłaszcza, że dzięki temu nie zrobisz się naprawdę głodny, przez co na kolejny posiłek zjesz mniej.

>> Nie jedz za dużo naraz - przepełniony żołądek i pracujące jelita potrzebują dużo krwi, zatem dla mózgu zostaje jej mniej. To dlatego po obfitym obiedzie czujemy się ociężali i mamy ochotę raczej na drzemkę niż na intensywną pracę umysłową.

>> Jedz jajka - to świetne pożywienie dla mózgu; zawierają m.in. prekursory acetylocholiny - neuroprzekaźnika zaangażowanego m.in. w zapamiętywanie słów. Z niektórych badań wynika, że obniżony poziom acetylocholiny może mieć znaczenie w rozwoju choroby Alzheimera oraz że uzupełnianie choliny w diecie pozwala opóźnić utratę pamięci związaną z wiekiem.

>> Pamiętaj o sałatkach i surówkach - bogate w przeciwutleniacze utrzymują neurony w dobrej kondycji; wykazano, że suplementacja antyoksydantów pozwala nawet stare psy nauczyć nowych sztuczek, czyli zwiększa zdolność mózgu do uczenia się nawet w późniejszym wieku. Jeśli nie masz pod ręką jabłek ani pomarańczy, możesz sięgnąć po tabletki witaminowe, najlepiej takie, które zawierają stosunkowo dużo przeciwutleniających witamin A, C i E.

>> Jedz morskie ryby - mogą być nawet te z puszki; zawarte w nich kwasy omega-3 pomagają odblokować naczynia krwionośne, w tym te zaopatrujące mózg, a przez to usprawniają jego pracę. Wykazano, że u genetycznie zmodyfikowanych myszy chorujących na alzheimera dodatek kwasów omega-3 sprawiał, że gryzonie miały nawet o 70% mniej blaszek amyloidowych i lepiej radziły sobie w labiryncie.
Jedz pokarmy bogate w fenyloalaninę i tyrozynę - te aminokwasy są przekształcane w organizmie w dopaminę, noradrenalinę i adrenalinę - neuroprzekaźniki zwiększające pobudzenie i niezbędne w procesie uczenia się. Oba aminokwasy można znaleźć m.in. w soi (zawiera ona też niezwykle ważną dla pracy mózgu cholinę), w drobiu i rybach, nabiale, a także rozmaitych orzechach i ziarnach (np. pestkach dyni czy ziarnach sezamu). Źródłem fenyloalaniny są też napoje typu „light” i inne produkty słodzone aspartamem (na opakowaniu zwykle można przeczytać „Uwaga! Nie podawać chorym z fenyloketonurią”).

>> Nie przejadaj się na noc - pełny żołądek zmusza do pracy serce, wątrobę, a później nerki; zamiast odpocząć, twoje ciało będzie pracować, przez co i mózg rano wcale nie będzie wypoczęty.

Więcej w „JAK SIĘ UCZYĆ?” - numerze specjalnym „Wiedzy i Życia”.