Zdrowy styl życia młodzieży

"Pożywienie powinno być lekarstwem a lekarstwo pożywieniem" (Hipokrates)

Zachowania zdrowotne młodzieży kształtują się od wczesnego dzieciństwa, w procesie socjalizacji pod wpływem różnych czynników: w domu, w szkole, w grupie rówieśników, pod wpływem reklamy, informacji w środkach masowego przekazu, czy też bardzo często obserwacji ludzi w najbliższym otoczeniu

Kardynalnym warunkiem procesu wychowania wg M. Domela jest zdrowie, które nie jest darem niebios, danym nam raz na zawsze. Nad zdrowiem trzeba pracować i wykształcić trwałe nawyki higieniczno-kulturowe oraz odpowiednie postawy wobec rozwoju fizycznego i psychicznego.

Według M. Wentlandtowej wychować należy tak, aby każdy wiedział, że zdrowie musi doskonalić, chronić, ratować i zapobiegać chorobom. Jednym z głównych czynników warunkujących zdrowie jednostki jest w 50-60% styl życia i zachowania zdrowotne. Styl życia to zespół zachowań, postaw oraz ogólna filozofia życia jednostki, który zależy od osobistych przekonań, od środowiska, norm społecznych i kulturowych w których żyje człowiek.

W Polsce z różnych powodów ludzie, zwłaszcza młodzi, okazują niewielkie zainteresowanie swoim zdrowiem, jego ochroną i wzmacnianiem. Rozbudzenie świadomości i kształtowanie umiejętności w zakresie dbania o własne zdrowie to oczywiście nie wszystko. Warunkiem niezbędnym do osiągnięcia pożądanej zmiany zachowania jest stworzenie warunków dla realizacji zachowań prozdrowotnych. Warunki te należy stwarzać w szkole, w domu, w pracy, wszędzie tam, gdzie w sposób choćby minimalny miałyby one wpływ na postawy i zachowanie człowieka. Edukacja zdrowotna w szkole to nie tylko przekazywanie wiedzy lecz także kształtowanie postaw i zachowań, które mogą wpływać na styl życia, osiągnięcia w szkole i przyszłe życie dziecka. Edukacja do zdrowia jest podstawowym prawem każdego dziecka. Zdrowie jest nieodłącznym warunkiem osiągnięć szkolnych, dobrej jakości życia i efektów ekonomicznych. Poprzez przekazywanie dzieciom wiedzy o zdrowiu, prozdrowotnych umiejętności i nawyków możemy ułatwić im zdrowy styl życia i pracy.

Jakość życia to sprawne funkcjonowanie do późnej starości, większa wydajność pracy, lepsze zarobki, satysfakcja z życia. W tym kontekście można zgodzić się ze stwierdzeniem, że "dobre zdrowie to dobry interes". Nabiera ono szczególniej wymowy w okresie transformacji ustrojowej, w której coraz więcej ludzi zwłaszcza młodych przekonuje się, że nie "opłaca się" chorować. Jedną z dziedzin nauki zajmująca się racjonalnym żywieniem człowieka jest DIETETYKA. Dzięki badaniom prowadzonym przez dietetyków możliwe jest wskazanie zagrożeń wynikających z niewłaściwego odżywiania, weryfikacja dotychczasowych poglądów oraz określenie konkretnych zaleceń i diet najlepiej służących utrzymaniu zdrowia.

W społeczeństwach o najwyższym rozwoju cywilizacyjnym najczęstszą przyczyną chorób i śmierci stały się choroby wynikające z zaburzeń przemian metabolicznych jak: cukrzyca, miażdżyca i choroby nowotworowe. Jedną z głównych przyczyn ich powstawania jest zbyt duże spożycie wysokokalorycznych pokarmów zawierających tłuszcze i białka. Medycyna kliniczna leczy skutki tych chorób, dietetyka dostarcza informacji do opracowania zasad zdrowego odżywiania, które w połączeniu z odpowiednim trybem życia są najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobom cywilizacyjnym.

10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA

1. Spożywaj różnorodne pokarmy
2. Opieraj swoje posiłki o jedzenie bogate w węglowodany
3. Spożywaj więcej owoców i warzyw
4. Utrzymuj prawidłową wagę ciała i zachowaj dobre samopoczucie
5. Jedz umiarkowanie, porcje zredukuj - nie eliminuj jedzenia
6. Spożywaj posiłki regularnie
7. Pij duże ilości płynów
8. Zacznij teraz i wprowadzaj zmiany stopniowo
9. Zapamiętaj! Nie ma "dobrego" lub "złego" jedzenia jest tylko dobra lub zła dieta
10. Ruszaj się

Aby prawidłowo skomponować posiłki w ciągu dnia należy skorzystać z następujących zasad.



PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA

1. Produkty zbożowe (pieczywo, kasze, makarony, ryż oraz ziemniaki) powinny znajdować się na naszym stole 5-6 razy w ciągu dnia. Produkty te są źródłem węglowodanów złożonych, białka, witamin z grupy B, składników mineralnych (wapń, magnez, żelazo, cynk) oraz błonnika. Powinniśmy spożywać codziennie pieczywo i ryż, grube kasze oraz produkty z całego ziarna. Ziemniaki są dobrym źródłem skrobi i witaminy C.
2. Warzywa i owoce powinny być spożywane 3-5 razy w ciągu dnia, najlepiej do każdego posiłku. Mogą być spożywane w postaci gotowanej, a najlepiej w postaci surówek i dodatków owocowych zamiast słodkich deserów. Warzywa są źródłem witamin, składników mineralnych oraz błonnika.
3. Mleko i przetwory mleczne powinniśmy spożywać w ciągu dnia w ilości 3-4 porcji. Mleko i jego przetwory są przede wszystkim dobrym źródłem wapnia i białka pełnowartościowego i witamin B2, A i D.
4. Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja oraz rośliny strączkowe w ciągu dnia należy spożywać 1-2 razy. Produkty pochodzenia zwierzęcego są dobrym źródłem pełnowartościowego białka, witamin z grupy B, składników mineralnych oraz tłuszczu. Jaja i ryby dodatkowo są źródłem witaminy A. Produkty pochodzenia roślinnego są źródłem białka (roślinnego), składników mineralnych, witamin z grupy B oraz błonnika.
5. Tłuszczów powinniśmy spożywać 2 porcje w ciągu dnia. Masła są źródłem witamin A i D, a oleje witaminy E oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych

W ciągu dnia powinniśmy spożywać w przeważającej ilości produkty znajdujące się w dolnej części piramidy.

Każdy cywilizowany człowiek powinien stosować jeszcze następujące zasady dietetyczne:
1. Jedz tylko wtedy gdy odczuwasz głód
2. jedz możliwie często (5-6 razy dziennie)
3. Jedz mniej niż uważasz że powinieneś (-nnaś)
4. Pij dużo płynów, jeśli odczuwasz pragnienie jest już za późno. Woda oczyszcza organizm z toksycznych metabolitów. Najwartościowsza jest woda mineralna, soki owocowe i soki warzywne
5. Wypijaj codziennie 1 kubek jogurtu lub kefiru
6. Unikaj jedzenia preparowanego fabrycznie, ze względu na konserwanty opóźniające procesy gnilne, które nie są obojętne dla organizmu
7. Unikaj tłuszczów zwierzęcych a zjadaj roślinne
8. Unikaj cukrów - to biała śmierć
9. Unikaj nadmiaru soli kuchennej
10. Unikaj tytoniu, kawy i alkoholu
11. Słódź herbatę miodem, ponieważ on nie powoduje odkładania się tkanki tłuszczowej i daje dużo energii. Używaj go do napojów chłodnych lub zimnych
12. Wyrób nawyk jedzenia 1 jabłka dziennie. Hamuje to rozwój raka i reguluje stolec
13. Spożywaj co drugi dzień 2 ząbki czosnku zgniecionego, roztartego na chlebie i przykrytego masłem roślinnym. Działa to antywirusowo, antybakteryjnie, obniża ciśnienie tętnicze krwi, przeciwdziała rakowi i miażdżycy.

Prawidłowy program żywieniowy zapewnia: zwiększenie sprawności umysłowej, poprawę pamięci, zwiększenie energii fizycznej, lepszą kontrolę masy ciała i zmniejsza ryzyko chorób. Niska kaloryczność pokarmu i takie sterowanie ilością i częstością spożywania pokarmu, aby mieć uczucie głodu, jest warunkiem długowieczności.

Oprócz zdrowego odżywiania się na zdrowy styl życia ma wpływ aktywność fizyczna młodzieży. Aktywność fizyczna uważana jest nie tylko za ważny czynnik rozwoju młodzieży, ale też za pozytywny miernik zdrowia człowieka. W obecnych czasach odsetek młodzieży mało aktywnej ruchowo gwałtownie zwiększa się z wiekiem. Zainteresowanie grami komputerowymi i oglądaniem programów telewizyjnych jest przyczyną wielogodzinnego unieruchomienia przed ekranem i kształtuje leżący lub siedzący tryb życia. Wpływa to niekorzystnie na układ kostny powodując skrzywienie kręgosłupa. Innym zaburzeniem zdrowia jest nerwica, zaburzenia odżywiania, zaburzenia wzroku, choroby cywilizacyjne. Aktywność fizyczna jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego. Rozładowuje stres, zapobiega występowaniu wad rozwojowych i zaburzeń układu ruchu. Zaś racjonalne żywienie warunkuje prawidłowy rozwój fizyczny młodzieży.

Zmiany jakie zachodzą w organizmie pod wpływem systematycznie wykonywanych ćwiczeń są wszechstronne. Aktywność ruchowa wpływa na poprawę podstawowych cech motorycznych takich jak: siła, szybkość, wytrzymałość. U dzieci i młodzieży ruch odgrywa szczególną rolę przy wzrastaniu i dojrzewaniu organizmu. Trening wzmacnia i stabilizuje stawy. Wzmożona aktywność ruchowa wpływa na poprawę struktury umięśnienia organizmu, co również ma ogromne znaczenie dla stabilizacji układu kostnego. Zdrowotne walory ruchu to także zmiany w układach wewnętrznych. Podany systematycznym ćwiczeniom organizm doskonali funkcjonowanie wątroby, gruczołów dokrewnych, gospodarkę hormonalną i enzymatyczną. Poprawia się system obronny, wzrasta odporność organizmu. Szczególnie cenne są zmiany powodujące usprawnienie procesów oddychania, gdyż maja one decydujący wpływ na wydolność i sprawność człowieka. Serce zmuszone do częstego wysiłku podczas ćwiczeń ruchowych dostosowuje się do nowych, większych wymagań. Najskuteczniejszą formą ruchu wyposażającego organizm w zdolności adaptacyjne jest bieg na świeżym powietrzu. Wskazane jest również stosowanie różnych ćwiczeń uzupełniających i ogólnorozwojowych. Dodatkową korzyścią płynącą z aktywności ruchowej jest walka z uzależnieniami. Ćwiczenia z reguły eliminują nałogi ze względów fizjologicznych.

Obserwując styl odżywiania i spędzania czasu wolnego wśród młodzieży można stwierdzić, że jest on daleki od ideału. Dlatego szkoła powinna promować zdrowy styl życia, aby młodzież mogła prawidłowo się rozwijać

Opracowanie: Antoni Rogowski
Liceum Ogólnokształcące
w Dąbrowie Tarnowskiej