AWANS Dla nauczyciela Dla ucznia
  Najczęściej szukane
Konspekty
Programy nauczania
Plany rozwoju zawodowego
Scenariusze
Sprawdziany i testy
  Reklama
  Media
Przegląd Prasy
Patronat
Medialny
Po godzinach
  Slowka.pl
Słówka na email
Język angielski
Język niemiecki
Język francuski
Język włoski
Język hiszpański
Język norweski
Język japoński
Język rosyjski
Gramatyka
Rozmówki

Analiza i synteza słuchowa - niezbędne procesy w nauce czytania i pisania

W klasach 0-3 duży nacisk kładzie się na opanowanie umiejętności czytania i pisania. Niezbędnym warunkiem rozwoju tych umiejętności jest sprawne funkcjonowanie analizatora słuchowego. W jego skład wchodzą:
- ucho, jako receptor bodźców,
- nerwy słuchowe, czyli droga doprowadzająca bodźce,
- część korowa, która odbiera i poddaje przeróbce podniety słuchowe.

Na poziom percepcji słuchowej składa się:
- słuch fizjologiczny,
- słuch fonematyczny,
- pamięć słuchowa,
- umiejętność kojarzenia bodźców.

Od sprawności słuchu fizjologicznego zależy stopień rozwoju słuchu fonetycznego. Jednak między słuchem fizjologicznym a fonetycznym istnieją zasadnicze różnice. Dzieci niedosłyszące źle odbierają dźwięki odległe, lecz kiedy je usłyszą, prawidłowo analizują i syntezują. Słuch fonematyczny zwany jest słuchem mownym, gdyż od jego sprawności zależy różnicowanie dźwięków mowy ludzkiej. Dzięki niemu potrafimy odróżnić np. głoskę "p" od "b". Słuch fonematyczny wykorzystuje procesy analizy i syntezy słuchowej. Analiza słuchowa polega na odebraniu bodźca i rozebraniu go na elementy. Dzięki syntezie możliwe jest złożenie elementów w całość dźwiękową. Opanowanie umiejętności czytania i pisania jest dla dziecka bardzo trudne. Wyraz, który dotąd znało jako całościową jednostkę języka stanowi ciąg fonetyczny. Jego składniki (głoski) nie są pojedynczo, odrębnie wymawiane. Są one artykulacyjnie powiązane. W szybkiej mowie zlewają się, a niektóre nikną podczas mówienia. Ich artykulacja często jest różna w zależności od miejsca w wyrazie. Uczeń musi najpierw poznać strukturę języka mówionego poprzez obserwację i analizę dźwięku, by później przenieść ją na znaki graficzne, litery i ich połączenia. Inaczej nie można nauczyć się ani pisać, ani czytać. Przy zaburzonej analizie i syntezie słuchowej występują liczne błędy w czytaniu i pisaniu.

1. Błędy w pisaniu:
- mylenie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (np. p-b, t-d);
- mylenie głosek ustnych i nosowych (np. m-b, ą, ę - om,em);
- trudności w różnicowaniu zmiękczeń (np. ś-si, ć-ci);
- trudności w różnicowaniu pisowni i-j;
- opuszczanie wyrazów lub ich końcówek;
- zniekształcenia wyrazów z utratą ich sensu np. kobanka (koleżanka);
- zniekształcenia wyrazów lub przekręcenie tekstu przy pisaniu ze słuchu;
- rozdzielanie wyrazów lub ich łączenie np. zastołem;
- opuszczanie lub dodawanie sylab, liter, wyrazów;

2. Błędy w czytaniu:
- trudności w składaniu sylab i wyrazów;
- trudności w zapamiętaniu, powtórzeniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań;
- uporczywe literowanie;
- utrudnione przejście od literowania i sylabizowania do czytania całościowego;
- przekręcanie wyrazów i sylab;
- opuszczanie lub dodawanie głosek podczas czytania;
- zlewanie grup głosek.

Do ćwiczeń rozwijających percepcję słuchową należą:
- wyróżnianie i rozpoznawanie dźwięków z otoczenia;
- rozpoznawanie dźwięków instrumentów;
- rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków wydawanych przez przedmioty, zwierzęta;
- ćwiczenia rytmiczne np. naśladowanie ilości i tempa uderzeń, odtwarzanie rytmu za pomocą układów graficznych;
- wyróżnianie wyrazów w zdaniu;
- wyróżnianie sylab w wyrazie;
- wyróżnianie głosek w wyrazie (nagłos, wygłos, śródgłos);
- synteza głosek w wyraz z równoczesnym wyszukiwaniem obrazka;
- synteza głosek w wyraz bez pomocy obrazka;
- wyszukiwanie obrazków różniących się jedną głoską;
- odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej (dziecko w umówiony sposób reaguje, gdy usłyszy błąd np. skoła zamiast szkoła).
Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej nie muszą być nudnym treningiem. Oto kilkanaście propozycji ciekawych rozwiązań:
1. Oglądanie kilku obrazków i szukanie w ich nazwach wspólnej głoski (gęś, ślimak, kość);
2. Układanie wyrazów z pierwszych lub ostatnich głosek nazw obrazków (krowa, owca, tygrys -KOT);
3. Szukanie rymujących się wyrazów np. teczka-beczka, trąba-bomba. Na początku wybieramy wyrazy jedno lub dwusylabowe o łatwej strukturze;
4. Układanie zdań, w których każdy wyraz będzie zaczynał się od tej samej głoski np. Tadek tnie turkusową tkaninę.
5. Zabawa "Wyraz w wyrazie":
a. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie pierwszej litery zmienia znaczenie podanego wyrazu np. ekran-kran, sport-port;
b. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie ostatniej litery zmienia znaczenie podanego wyrazu np.
koszt-kosz, boks-bok;
c. Dziecko poprzez zmianę lub pominięcie środkowej litery zmienia znaczenie podanego wyrazu np.
barki-baki, pranie-panie;
6. Szukanie określonych nazw (ludzi, zwierząt, rzeczy lub roślin) ukrytych w zdaniach np. Hydraulik reperuje zepsuty zlew.
7. Rozwiązywanie rebusów obrazkowo-literowych np.
LINA (kotlina), KA (laska), DAK (serdak);

8. Przestawianie cząstek podanego wyrazu tak, aby zmieniło się jego znaczenie np. nora-rano;
9. Układanie wyrazów z podanych głosek np. salka, klasa, laska, skala;
10. Tworzenie magicznych kwadratów. Nauczyciel podaje definicje wyrazów, a uczniowie wpisują odpowiednie hasła np.


11. Szukanie samogłosek w magicznych kwadratach np.



(nos, noc) (wór, wół)
12. Uzupełnianki np.
 

1.
R
 
U T
2.
R
 
U T


1. Z niego robi się siatkę.
2. Inaczej ciężka praca.


13. Samodzielne układanie krzyżówek.


LITERATURA:

Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, KOW "MAC", Kielce 1997.
Rocławski B., Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, WSiP, Warszawa 1982.
Sawa B., Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, Warszawa 1999.
Waszkiewicz E., Stymulacja psychomotorycznego rozwoju dzieci 6-8 letnich, WSiP, Warszawa 1991.
Wójtowiczowa J., Logopedyczny zbiór wyrazów, WSiP, Warszawa 1993.
Wójtowiczowa J., O wychowaniu językowym, Warszawa 1997.

Opracowanie: Aneta Gozdowska


 
  Barometr
1 2 3 4 5 6  
Oceń artukuł!



Ilość głosów:

Szukaj autora i tytuł
Ostatnio dodane materiały
Najczęściej zadawane pytania
Zasady publikacji 
Zobacz jak wygląda zaświadczenie o publikacji Twoich materiałów
  Twoje konto
Zaloguj się
Załóż konto
Zapomniałem hasła
  Forum
Nauczyciel - awans zawodowy
Matura
Korepetycje
Ogłoszenia - kupię, sprzedam, oddam