Uczenie się to doświadczenie - zastosowanie kinezjologii edukacyjnej w szkole

"Uczenie się to doświadczenie. Wszystko inne to tylko informacja"
- Albert Einstein

We współczesnej szkole spotykamy się z coraz większą ilością dzieci nadpobudliwych psychoruchowo. Problemy z utrzymaniem ich uwagi na zasadniczych treściach lekcji oraz "zakotwiczenie" informacji umożliwiających właściwe wnioskowanie (bardzo ważne w nauczaniu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych) skłoniło mnie do szukania efektywnych technik uzupełniających znane mi metody nauczania. W trakcie tych poszukiwań zetknęłam się z Kinezjologią Edukacyjną - Gimnastyką Mózgu (Brain Gym) Paula Dennisona. Aby poznać tę metodę ukończyłam dwustopniowy kurs Kinezjologii Edukacyjnej umożliwiający mi pracę z dziećmi. Wiedzę tę wykorzystywałam w ramach godzin wychowawczych oraz na zajęciach pozalekcyjnych prowadzonych przeze mnie dla uczniów z dysleksją oraz mających problemy z koncentracją uwagi i nadpobudliwych.

Dzięki wiedzy z kinezjologii inaczej spojrzałam na problemy uczniów, zyskałam z nimi większy kontakt i zaufanie, oni zaś stopniowo pojmowali, że myślenie odbywa się nie tylko w głowie. Nadmierna potrzeba ruchu i ekspresji stanowiąca przeszkodę okazała się bardzo pomocną w przyswajaniu informacji. Ruch uaktywnia połączenia nerwowe w całym ciele tworząc z niego instrument poznania, trzeba nim tylko umiejętnie pokierować.

Od początku swojego życia dziecko zbiera informacje o otaczającym świecie poprzez zmysły dotyku, smaku, węchu, słuchu, widzenia. Ciało stanowi więc element pośredniczący w zdobywaniu wiedzy.

Proste ćwiczenia fizyczne wspomagają rozwój układu nerwowego i ułatwiają naukę. Początkowo wydawały się uczniom tak proste, że nie wierzyli w ich działanie. Z biegiem czasu przyzwyczaili się do wykonywania ich przed odrabianiem lekcji i w momentach znużenia. Klasa, której byłam wychowawczynią od kilkuminutowych ćwiczeń rozpoczynała każdą godzinę wychowawczą.

Aby wykonać proste ćwiczenia pozwalające na lepsze zachowanie równowagi miedzy umysłem a ciałem, pozwalające równocześnie uaktywnić nasze obie półkule mózgowe, zawsze należy zaczynać od pewnego rutynowego stanu gotowości, który nazywamy PACE. Nazwa PACE pochodzi od ang. słów: positive, active, clear, energetic. Stosuje się ją przed każdą czynnością wymagającą aktywnego uczenia się, wykonanie elementów (2,3,4) powinno zająć 2 -5 minut. To przygotowanie składa się z:

1. picia wody mineralnej
2. masowania "punktów na myślenie"
3. wykonywania ruchów naprzemiennych
4. wykonywania pozycji Cooka

Ad.1
Woda wspomaga uczenie się i myślenie. Mózg składa się w 90% z wody. Woda ma wpływ na oddychanie, utrzymuje wilgotność na powierzchni pęcherzyków płucnych, co umożliwia rozpuszczenie tlenu i wprowadzenie go do krwi. Nasz organizm jest dzięki temu lepiej dotleniony.

Ad.2
"Punkty na myślenie" znajdują się we wgłębieniach pomiędzy pierwszym a drugim żebrem po obu stronach mostka, bezpośrednio pod obojczykiem. Masowanie ich stymuluje przepływ krwi przez tętnice szyjne do mózgu, bowiem punkty te leżą tuż nad miejscem rozdzielania się tętnic szyjnych. Drugą rękę umieszczamy na pępku. Ręka ta zwraca uwagę na grawitacyjny środek ciała a to z kolei powoduje pobudzenie mózgu na informacje przychodzące z zewnątrz.

Ad.3
Ruchy naprzemienne wspomagają równowagę aktywacji nerwowej. Powinny być wykonywane bardzo powoli. Angażujemy obie półkule do pracy dotykając prawym łokciem lewego kolana a następnie lewym łokciem prawego kolana. Najprostszy przykład, to po prostu naprzemienne chodzenie w miejscu. Jest wiele wariantów ruchów naprzemiennych.

Ad. 4
Pozycja Cooka: siedząc, leżąc lub stojąc krzyżujemy nogi. Następnie krzyżujemy ręce, dłonie łączymy razem i odwracamy przyciagając do klatki piersiowj. Łokcie mają być skierowane do dołu. To ćwiczenie aktywuje czuciowe i ruchowe obszary kory każdej półkuli mózgu. Ćwiczenie to jest stosowane jako ćwiczenie wyciszające, ułatwia kontrolę własnego zachowania i przywraca koncentrację.

Najprostszym z ćwiczeń integrujących jest wykonywanie "leniwych ósemek". Można je wykonać rysując na papierze. Zawsze zaczynamy od środka figury. Ósemka wygląda jak symbol nieskończoności. Rysujemy na kartce, tablicy itp. Leniwe ósemki dla oczu poprawiają koordynację oko - ręka. Wodzimy wzrokiem za poruszającym się kciukiem, który w polu widzenia powoli zakreśla znak nieskończoności.

"Słoń" jest odmianą tych ćwiczeń - lewe ucho kładziemy na lewym ramieniu i prostujemy lewą rękę,, jakby trąbę. Wyciągniętą ręką zakreślamy w powietrzu powoli "leniwe ósemki". Potem to samo wykonujemy drugą ręką, od 3 do 5 razy To ostatnie ćwiczenie jest szczególnie zalecane dla osób z zaburzeniami koncentracji.

"Kapturek myśliciela" - pobudza mechanizm słuchu i wspomaga pamięć. Polega na kilkakrotnym "odwijaniu" uszu z góry do dołu.

"Energetyczne ziewanie" polega na ziewaniu z równoczesnym masowaniem mięśni wokół stawu skroniowo-żuchwowego. Ćwiczenie to rozluźnia obszar twarzy, przez staw ten przebiegają pnie pięciu nerwów czaszkowych, zbierających informacje czuciowe z twarzy, oczu i ust.

"Pompowanie piętą" pozwala uwolnić organizm od odruchu ochrony ścięgna ( napinania mięśni łydki). Ćwiczenie to usprawnia przepływ płynu mózgowo - rdzeniowego. Stawiamy jedną stopę (z podniesioną pietą) przed drugą (ok. 30 cm). Przenosimy ciężar ciała z jednej nogi na druga uginając kolana wykonując rytmicznie wdech i wydech.

"Akumulator" - ćwiczenie to pobudza organizm po dłuższym siedzeniu np. przy komputerze i uaktywnia koncentrację.
Dłonie kładziemy na stole, głowę pochylamy przyciągając brodę do klatki piersiowej. Biorąc oddech podnosimy brodę do góry i do tyłu, przy wydechu wracamy do poprzedniej pozycji.

Zajęcia z uczniami prowadziłam dwutorowo- w klasie, której byłam wychowawcą oraz z grupą uczniów z różnych klas, którzy mieli problemy z nauką i koncentracja uwagi. Po każdych zajęciach dzieci dostawały kartki z opisem nowych ćwiczeń, aby mogły je wykonywać w domu, przed odrabianiem lekcji. Po około 5 tygodniach zauważalne były efekty ćwiczeń. Stopniowo poprawie ulegały oceny, dzieci chętniej uczestniczyły w zajęciach. Widoczne zmiany zachowania były w przypadku dwóch uczniów z mojej klasy - dyslektyka ze skłonnością do agresji oraz chłopca o wysokiej nadpobudliwości, ich zachowanie uległo poprawie. Wszyscy, którzy uczęszczali na zajęcia systematycznie zadeklarowali uczestnictwo w następnym roku szkolnym. Na zajęciach podsumowujących półroczną pracę niemal wszyscy przyznali, że byli bardzo sceptycznie nastawieni do ćwiczeń. Nie wierzyli, że tak proste ćwiczenia mogą dać efekty. Zajęcia dały im chęć do nauki, wzrosło ich poczucie własnej wartości (zazwyczaj niskie u dzieci z niepowodzeniami szkolnymi) dlatego, że zauważalnym i wymiernym efektem były lepsze oceny.

W szkołach duńskich, niemieckich i amerykańskich ruchy integracyjne takie jak gimnastyka mózgu, są częścią składową większości zajęć z dziećmi oraz terapii dla dzieci tzw. niewyuczalnych. Poprzez poprawę i uaktywnienie połączeń pomiędzy półkulami mózgu pozwalają uświadomić potencjał uczącego się. Ćwiczenia są proste i efektywne, można dzięki nim przełamać niechęć do nauki i umożliwić osiąganie satysfakcji z faktu zdobywania nowej wiedzy i umiejętności na przestrzeni wielu lat. Coraz więcej nauczycieli w Polsce poznaje wiedzę z zakresu kinezjologii i uczy się prowadzić zajęcia "gimnastyki mózgu". Z roku na rok przybywa osób korzystających z tych osiągnięć, które na świecie zostały uznane za "... jedną z czołowych technologii dla uczącego się społeczeństwa XXI wieku."

Wiedza z dziedziny kinezjologii edukacyjne jest dla mnie ogromnie ważna, dlatego staram się ją stale poszerzać. Doświadczenia zdobyte w ciągu 14 lat pracy w szkole oraz efekty prowadzonych przeze mnie zajęć z gimnastyki mózgu skłoniły mnie do opracowania pełnego cyklu zajęć terapeutycznych (8 spotkań) prowadzonych w większym wymiarze czasu - min. pełnej godziny lekcyjnej. Program ten wymaga szerszego zakresu wiedzy z kinezjologii, zawiera pełny zakres ćwiczeń pozwalających na usprawnianie percepcji wzrokowej, słuchowej oraz koordynacji oko - ręka. Przewidziany jest w nim czas na rozmowę pozwalającą dokładnie uświadomić cel spotkania oraz zauważenie reakcji ciała. Na zakończenie każdego ze spotkań uczestnicy dzielą się wrażeniami i spostrzeżeniami. Mam nadzieję, że spotka się z pozytywnym przyjęciem i okaże się pomocny osobom wykorzystującym kinezjologię w pracy z dziećmi.

Na podstawie:
1. Hannaford C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej, Warszawa 1998.
2. Hamer H., Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa 1994.
3. Maas V.F., Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa 1998

 

Opracowanie: Renata Lewandowska - Kaczyńska
Publiczne Gimnazjum nr 2