AWANS Dla nauczyciela Dla ucznia
  Najczęściej szukane
Konspekty
Programy nauczania
Plany rozwoju zawodowego
Scenariusze
Sprawdziany i testy
  Reklama
  Media
Przegląd Prasy
Patronat
Medialny
Po godzinach
  Slowka.pl
Słówka na email
Język angielski
Język niemiecki
Język francuski
Język włoski
Język hiszpański
Język norweski
Język japoński
Język rosyjski
Gramatyka
Rozmówki

Relacje nauczyciel - uczeń w procesie nauczania

Młodzież w kontaktach z dorosłymi uczy się funkcjonowania w społeczeństwie, a także tego, co wolno, a czego nie, co jest społecznie akceptowalne, a co jest niemile widziane. To wychowanie odbywa się w bezpośredniej relacji dorosły - dziecko. W jej trakcie następuje zapisywanie swoistego "skryptu" na życie, sposobu relacji z innymi, pojmowania ról społecznych.

Każda szkoła ma zapisany, oficjalny, formalnie przyjęty program nauczania, plan pracy, czasem program wychowawczy. Zawierają one cele, treści dydaktyczno- wychowawcze i sposoby ich realizacji. Te formalne dokumenty nakreślają warunki i wymogi stawiane nauczycielom i uczniom. Jednak można zaobserwować zjawisko opanowania przez uczniów zachowań i cech nie zawsze zgodnych z zawartymi w oficjalnym programie szkoły. Szkoła uczy wielu postaw, mimo że wcale nie zostały one oficjalnie zaplanowane, gdyż uzewnętrzniają się w relacjach nieformalnych. Jeśli istnieje porozumienie między nauczycielem i uczniami, to oddziaływanie wychowawcze nauczyciela odnosi pozytywne rezultaty. Autorytet nauczyciela, związany głównie z jego głęboką wiedzą i znajomością spraw młodzieży, wyraża się najpełniej w życzliwym stosunku do uczniów, zrozumieniu ich pragnień i dążeń, a więc na gruncie nie oficjalnego programu nauczania, lecz relacji nieformalnych.

Nauczyciel, który odnosi się z szacunkiem do dzieci, traktuje je poważnie, interesuje się ich sprawami i troskami, cieszy się znacznie większym autorytetem niż nauczyciel "formalista". Bezpośredniość i takt względem młodzieży, wyrozumiałość dla jej przeważnie niegroźnych wybryków to czynniki warunkujące uznanie jego autorytetu przez uczniów. Oddziaływanie wychowawcze takiego nauczyciela nie będzie oparte na prestiżu jego stanowiska, żądaniu ślepego posłuszeństwa, wymuszaniu podporządkowania się i podkreślaniu swojej wyższości nad uczniem. Taki nauczyciel nie sprawuje władzy, lecz współdziała z uczniami.

Dobry układ stosunków między nauczycielem a uczniem powoduje zmianę jego nastawień do szkoły czy klasy. Uczeń dobrze się czuje w szkole, staje się ona jego drugim domem, a nie instancją przekazującą i kontrolującą jego wiadomości. W efekcie edukacja nie jest wtedy traktowana jako dzieło szkoły w jej sensie instytucjonalnym, a uczniowie w sposób przedmiotowy i masowy.

Nauczyciel powinien znać ucznia, a więc odbiorcę. Uczeń to jednostka mająca własne doświadczenia i określone umiejętności. Stąd ważna jest nie tylko gruntowna wiedza z zakresu nauczanego przedmiotu. Wyniki w nauce nie zależą wyłącznie od ucznia ani od nauczyciela, lecz od ich wzajemnej współpracy i współdziałania. Nauczyciel, który nie udaje, że wie wszystko, lecz podaje wiadomości rzetelnie i na odpowiednim poziomie, rozwija bądź wzmacnia motywacje uczniów, ukazuje tym samym swą dobrą wolę, chęć szczerej pomocy. Tylko dzięki osobowym odniesieniom o charakterze nieformalnym nauczyciel może dowieść, że jego celem nie jest wytykanie błędów i upokarzające odsłanianie niewiedzy podopiecznych, lecz ich wszechstronny rozwój, zaspokajanie naturalnej ciekawości i pragnienia wiedzy.

Osobowy rozwój ucznia najefektywniej może być wspomagany przez bardziej dojrzałe osoby. Dlatego od nauczycieli wymaga się tak wiele. Każdy z nich wpływa na uczniów, każdy więc musi wymagać od siebie. Warto rozwiać mit, że szkołę można pozbawić funkcji wychowawczej. Nauczyciel, czy tego chce, czy nie, zawsze wywiera wpływ na uczniów, tym samym wpływa na zachowania, sposób myślenia i obyczaje młodzieży. W wychowaniu szkolnym chodzi o to, aby ten wpływ był pozytywny. Stąd sercem działalności edukacyjnej szkoły jest to, co się dzieje w relacji nauczyciel - uczeń. Prawidłowemu kształtowaniu się tej relacji służyć powinno wszystko - prawo, ustrój szkolny, organizacja, nadzór, programy, ale również nieoficjalne reguły tworzące się podczas sytuacji edukacyjnej. Relacja ta nie może być sprowadzona tylko do procesu dydaktycznego. Nauczyciel i uczeń są osobami, które powinny być w stałym dialogu, ogarniającym znacznie szerszy zakres zagadnień niż przekazywanie wiedzy. Mówiąc o charakterze relacji nauczyciel- uczeń warto przypomnieć, że wychowanie jest mało skuteczne, jeśli jest oparte na systemie nakazowo - zakazowym, sankcjach i strachu, który zatruwa atmosferę wielu szkół. Zaufanie nauczyciela do ucznia wzbudza w uczniu zaufanie do nauczyciela. Ten szczególny mechanizm sprzężenia zwrotnego buduje zdrową, pozytywną motywację do nauki u ucznia i do pracy u nauczyciela. Wzajemna życzliwość i zaufanie, a także sprawiedliwość w ocenie osiągnięć ucznia stanowią właściwy punkt wyjścia do pracy edukacyjnej i zarazem warunek jej powodzenia.

Nauczyciel pracuje przez cały czas pod bacznym spojrzeniem uczniów. Od wyników tej ciągłej obserwacji nauczyciela jako człowieka zależy charakter stosunku uczniów do niego. Częściowe odsłonięcie siebie jako osoby wobec zgromadzonej na lekcji młodzieży, "uczłowieczenie" sztywnego często toku zajęć, jest ważne dla nawiązania prawidłowych relacji osobowych nauczyciela z podopiecznymi. Tu nie pomoże ustrój szkoły, czy program dydaktyczny, lecz postępowanie oparte na nieformalnych regułach akceptowanych przez obie strony. To przez bliskość i dialog, wiodąc za sobą młodych ludzi, urzeczywistniając swym życiem wartości pożądane u swych podopiecznych, mogą najlepiej wypełniać swoje zadanie wychowawcze.

Nie ma wychowania bez wymagań; tych wymagań, które otwierają nowe perspektywy, uczą, jak sprostać wyzwaniom, jak nie ulegać trudnościom, jak urzeczywistniać małe i wielkie cele. Łatwo jednak sprowadzić wymagania do ślepej i bezdusznej dyscypliny. Z drugiej strony nic lepiej nie służy wychowaniu niż pogodna atmosfera. Ale jeśli tylko na to postawić, wzajemna życzliwość bez wymagań przekształca się w jałowe życie "na luzie". Stąd życzliwość i stanowczość wymagań wobec uczniów, a więc reguły nieformalne i oficjalne, muszą się wzajemnie uzupełniać, a zrównoważenie tych dwóch elementów postawy nauczyciela warunkuje prawidłowe wychowanie w szkole.
 

Opracowanie: Andrzej Spychała


 
  Barometr
1 2 3 4 5 6  
Oceń artukuł!



Ilość głosów:

Szukaj autora i tytuł
Ostatnio dodane materiały
Najczęściej zadawane pytania
Zasady publikacji 
Zobacz jak wygląda zaświadczenie o publikacji Twoich materiałów
  Twoje konto
Zaloguj się
Załóż konto
Zapomniałem hasła
  Forum
Nauczyciel - awans zawodowy
Matura
Korepetycje
Ogłoszenia - kupię, sprzedam, oddam